Во претходниот дел објаснивме дека економијата не е статична. Работите, како и во животот, се менуваат – на полошо или подобро. Иако Гугл и Фејсбук не се монополи (имаат огромна конкуренција и ги нудат своите услуги за нас бесплатно а не по „монополски цени“), сепак се најдобри во играта. Заслужено се на врвот. И објаснивме дека еден ден, се додека пазарите се слободни, нема да бидат на тронот. Или пак, ќе останат?
Зависи.
Мала дигресија.
Лекција бр.2.
Прашањето зошто постои „монопол“ – еден (или еден значително доминантен) снабдувач на одредена услуга е битно во целата приказна. Имено, постојат многу причини зошто имаме монопол. Фирма/претприемач измислил нов производ? Барем привремено, ќе биде единствен снабдувач. Економската логика вели и дека некогаш постои еден/двајца снабдувачи бидејќи е ограничена побарувачката. На пример, во селата најчесто има еден гранап. Ако отвори втор, се поделат муштериите, ниту еден нема да може да работи со ќар. Едноставно пазарот не е доволно голем за повеќе фирми (пр. нашиот телекомуникациски пазар кој не трпи повеќе од 3-4 оператори). Или пак, едноставно, фирмата е најдобар играч.
Во последниот случај, граѓаните и општеството во целина се во најдобра позиција и континуирано ги наградуваат услугите на една две фирми на одреден пазар. Таков е случајот со ФБ и Гугл!
Поентата е дека има две сценарија: 1) ако пазарите се отворени и либерални, Гугл и ФБ ќе бидат симнати од тронот или пак 2) ако пазарите се отворени и либерални, Гугл и ФБ ќе останат на тронот само доколку континуирано го победуваат пазарот во квалитет на услуги. Двете се win-win ситуации за сите. И се додека постои шанса (отворен пазар) друг играч да ги победи во играта на долг рок, Гугл и ФБ, без разлика колкав пазарен удел имаат, не се монополи.
Но трикот е во „ако пазарите се отворени и [генерално] либерални“. Имено, во времето на Адам Смит и генерално пред развојот на интервенционистичка економија (~1920тите па навака) под монопол се подразбирало една фирма (или неколку) кои имале повластено право добиено од владата/Државата да бидат единствен играч на пазарот. Едноставно, Државата забранува било кој воопшто да се обиде да му конкурира на привилегираниот монополист.
И се додека Државата не склучи дил со ФБ и Гугл да бидат единствени играчи на пазарот (што ниту може ниту би се осмелиле во САД), истите не се монополи колку и да е тешко да се симнат од тронот (никогаш не е лесно да ги победиш најдобрите). Сепак, треба да убедиш неколку милијарди луѓе во светот дека си подобар. Не звучи лесно, нели?! Кои се алтернативите?
(продолжува)